Steeds meer ouders weten hun weg te vinden naar mijn praktijk. Een groot aantal ouders heeft vragen over het onderwerp hoogsensitiviteit. Vaak geven ouders aan dat hun kind vastloopt op school.
In de eerste plaats wil ik duidelijk aangeven dat Hoogsensitiviteit een karaktertrek is en geen ziekte of stoornis. Toch kan hoogsensitiviteit leiden tot problemen (leermoeilijkheden, ziekte met verzuim als gevolg of concentratie moeilijkheden etc) als je er geen rekening mee houdt in de klas. Tijd dus om hier wat meer aandacht aan te geven.
Overprikkeling
Hoogsensitieve kinderen nemen veel waar via alle zintuigen. Een klaslokaal kan al snel overprikkelend werken door:
- kleurrijke materialen (zien),
- geluidjes van de verwarming of tikkende pennen (horen),
- sociale druk van de groep, een plotselinge boze stem van de juf of meester (ervaren/voelen),
- de geur in de toiletten en van gymtassen (ruiken),
- suikerrijke traktaties (proeven)
- en de temperatuur (voelen).
Al deze zintuigelijke prikkels komen ongefilterd binnen en verwerken hoogsensitieve kinderen op intense wijze. Je zou je kunnen voorstellen dat hoogsensitieve kinderen op een alledaagse schooldag niet alleen bezig zijn met het verwerken van de leerstof. Hierdoor kunnen ze worden belemmerd in hun ontwikkeling.
Wanneer een kind overprikkeld raakt, heeft het geen controle meer over zijn gedrag. Dit uit zich dan weer in huilbuien of woede aanvallen. Ook kan een hoogsensitief kind zich afsluiten voor nieuwe prikkels en hierdoor wordt het onbereikbaar en bijna apathisch. Help een kind bij overprikkeling om even uit de situatie te stappen en weer op te laden. Laat het bijvoorbeeld iets bij de conciërge ophalen of de planten water geven. Of misschien wel een keertje extra naar het toilet.
Faalangst
Hoogsensitieve kinderen willen altijd alles goed doen. Als ze vermoeden dat ze iets niet kunnen of dat een activiteit niet goed gaat dan beginnen ze er liever niet aan. Op deze manier voorkomen ze dat ze fouten maken. Ze willen niet falen. Zo kunnen ze ervoor kiezen om sommen die ze te moeilijk lijken niet te willen maken of kiezen ze graag voor werk waarvan ze zeker zijn dat ze dit al wel kunnen.
Presteren onder druk is al helemaal een drama, want dan is de kans helemaal groot dat ze falen. Hoogsensitieve kinderen zijn oh zo perfectionistisch. Ze leggen de lat voor zichzelf enorm hoog en laten pas iets zien als ze zeker zijn dat ze het kunnen. Wanneer je als leerkracht deze signalen anders interpreteert zou je het beeld kunnen krijgen dat een leerling cognitief niet sterk genoeg is of zelfs werk weigert en dus niet gemotiveerd is voor school en leren. Onderpresteren komt vaak voor bij hoogsensitieve kinderen.
Beelddenkers
Hoogsensitieve kinderen zijn vaak beelddenkers. Zij leren graag vanuit het grote geheel, zodat ze details beter kunnen begrijpen. Door beelden (visualiseren) krijgen ze overzicht. De meeste scholen bieden de lesstof nog erg verbaal of op logische wijze aan. Gelukkig veranderen er steeds meer methodes waarbij er meer ondersteuning door middel van beelden plaats vindt.
Wanneer de leerling namelijk de verbaal aangeboden lesstof niet begrijpt zou je wederom het beeld kunnen krijgen dat een leerling over lagere cognitieve capaciteiten beschikt dan daadwerkelijk zo is. Net als door faalangst zie je dan dat hoogsensitieve kinderen gaan onderpresteren. Hou in de klas ook rekening met de plek. Hoogsensitieve kinderen willen graag overzicht hebben. Zet ze dus niet midden in de klas maar ergens aan de buitenkant.
Hoogbegaafdheid
Vaak gaat hoogsensitiviteit gepaard met hoogbegaafdheid. Echter doordat veel leerlingen onderpresteren wordt dit vaak niet herkend of erkend. Hoogsensitieve (en evt. Hoogbegaafde) kinderen raken steeds sneller verveeld. Doordat ze ook met faalangst en beelddenken te maken hebben gaan ze steeds meer onderpresteren.
Vriendschappen
Voor hoogsensitieve kinderen is harmonie en verbondenheid erg belangrijk. Om deze reden zullen ze hun best doen om ‘er bij te horen’ en passen zich daarom aan aan de groep. Maar door hun zorgzame en gevoelige karakter vallen ze soms juist buiten de boot, omdat andere kinderen dit als reden kunnen zien om hen te plagen/pesten. Doordat hoogsensitieve kinderen dieper nadenken over vriendschappen en niet altijd snappen waarom andere kinderen zo onnadenkend en onaardig kunnen zijn, staan vriendschappen snel onder spanning en leidt dit tot moeilijk te herstellen breuken tussen vriendschappen.
Ook het explosieve gedrag van hoogsensitieve kinderen na overprikkeling kan een reden zijn om buitengesloten te worden. Ondanks dat hoogsensitieve kinderen hier geen controle over hebben, zijn ze voor andere kinderen onvoorspelbaar en overweldigend. Er ontstaat op deze manier een verkeerd beeld bij zowel de klasgenoot als de leerkracht. Hoogsensitieve kinderen zoeken vaker contact met oudere kinderen of gelijkgestemden omdat ze hier beter hun gedachten kunnen delen.
Verkeerde diagnose
De kenmerken van hoogsensitieve kinderen komen veel overeen met autisme. Behoefte aan structuur en overzicht, weinig aansluiting bij de groep en soms apathisch gedrag wordt verward met ADD of autisme. Druk gedrag na overprikkeling wordt verward met ADHD. Het gedrag van hoogsensitieve kinderen kan snel verkeerd geïnterpreteerd worden en wanneer deze vermoedens uitgesproken worden richting het kind dan ontstaat er bij het hoogsensitieve kind al snel de gedachte en het gevoel dat er ‘iets mis is’ met hem. Wat je daarna ziet is dat het gedrag juist erger wordt, want het hoogsensitieve kind wil het juist zo graag goed doen en gaat zich krampachtig gedragen. Door alle onzekerheid worden ze nog gevoeliger en krijgen ze nog meer last van explosief gedrag. Ze komen in een cirkeltje terecht of misschien zelfs in een neerwaartse spiraal.
Met tegenzin naar school
Van nature zijn hoogsensitieve kinderen zeer leergierig, maar door alle onzekerheid, faalangst, verkeerd geïnterpreteerd gedrag door klasgenoten en/of leerkrachten verliest het kind de zin om naar school te gaan. Het zelfbeeld wordt steeds lager en hoogsensitieve kinderen zijn vatbaarder voor depressieve gevoelens. Zeer belangrijk dus om te zorgen dat ze zich op school begrepen voelen, zodat ze in staat zijn om zich volop te ontplooien op een plek waar ze met veel plezier naar toe gaan.
Uit de grond van mijn hart hoop ik dat alle leerkrachten en ouders verder kijken dan het gedrag dat ze aan de oppervlakte zien. Welke behoefte zit er achter dit gedrag, wat heeft een kind nodig. Dit geldt niet alleen voor hoogsensitieve kinderen, maar voor alle kinderen. En natuurlijk ook voor alle volwassenen. Want iedereen laat gedrag zien om een bepaalde reden.
Goede intentie
Lieve leerkrachten en ouders, kijk verder dan wat je aan de buitenkant ziet. Jij kunt het verschil zijn en maken in het leven van een kind.
Zoek naar de goede intentie achter het gedrag. De leerling werkt bijvoorbeeld trager omdat hij perfectionistisch is (en dus niet lui), laat vragen open omdat hij geen fouten wil maken (en is dus niet verstrooid).
Straf niet te streng. Over het algemeen houden hooggevoelige leerlingen zich strak aan de regels. Voor sommigen is weten dat ze een fout hebben gemaakt genoeg om in tranen uit te barsten.
Wissel ervaringen uit met de ouders van de leerling en werk samen. Leer uit hun aanpak. Zij hebben al een lange weg erop zitten voordat hun kind bij jou in de klas kwam.
En last but not least: ontdek de mooie eigenschappen van een hoogsensitief kind in de klas. Hoogsensitieve kinderen:
- hebben een grote fantasie en zijn erg creatief
- kunnen intens genieten van muziek, de natuur of kunst
- zijn heel goed in oorzaak en gevolg
- hebben een groot rechtvaardigheidsgevoel
- kunnen goed luisteren en dingen horen die niet gezegd worden (tussen de regels door luisteren)
- zijn plichtgetrouw en komen hun afspraken altijd na
- hebben een groot empathisch vermogen
- hebben een boven-gemiddelde intuïtie
- voelen een diepe verbinding met alles en iedereen om zich heen
- kunnen door hun perfectionisme dingen goed doen en goed afmaken
- kunnen positieve gevoelens van anderen overnemen
- signaleren snel dingen die mis (kunnen) gaan
En zo zijn er nog veel meer… Help een hoogsensitief kind in zijn kracht te komen!